ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ

Οι τοξικές και θανατηφόρες ιδιότητες του μονοξειδίου του άνθρακα (CO) είναι γνωστές από την αρχαιότητα, μάλιστα  το χρησιμοποιούσαν για την εκτέλεση των καταδίκων με τον εγκλεισμό τους σε μικρά κλειστά λουτρά με μισοαναμμένα κάρβουνα.

 Είναι ένα άχρωμο και άοσμο αέριο το οποίο μπορεί εύκολα να παραχθεί σε κάθε ατελή καύση. Κλειστοί χώροι που θερμαίνονται με τζάκια, μαγκάλια, σόμπες, αλλά και στα λεβητοστάσια των  κεντρικών θερμάνσεων,  κινδυνεύουν να βρεθούν σε  επικίνδυνη συγκέντρωση CO. Αυξημένος είναι ο κίνδυνος στις περιπτώσεις χρήσης συσκευών που δεν γίνεται απαγωγή των καυσαερίων,όπως μαγκάλια, σόμπες χωρίς σωλήνες καυσαερίων. Επίσης πολλές περιπτώσεις δηλητηριάσεων έχουν συμβεί σε κλειστά γκαράζ, όταν αφήνεται σε λειτουργία η μηχανή των αυτοκινήτων.

Σε αυτούς τους χώρους  επιβάλλεται η τοποθέτηση ανιχνευτών CO με ηχητικό σήμα. Ο χρόνος απόκρισής αυτών των ανιχνευτών, εξαρτάται από τη συγκέντρωση CO στον αέρα. Για συγκέντρωση CO 70 ppm παρέχουν σήμα μετά από 1 ώρα, ενώ για συγκέντρωση CO 400 ppm παρέχουν σήμα σε 4 λεπτά.  

Η τοξική δράση του CO οφείλεται στο ότι συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη. Κατά τη φυσιολογική λειτουργία του αναπνευστικού συστήματος η αιμοσφαιρίνη, η οποία βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος, δρα ως "μεταφορέας" του Ο2 από τους πνεύμονες προς τους ιστούς και του CO2 από τους ιστούς προς τους πνεύμονες. Το CO συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη στερώντας της την ικανότητα να μεταφέρει το Ο2 και το CO2.

'Ετσι, το αίμα χάνει την ικανότητά του να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς και οργανισμός δεν οξυγονώνεται. Ο εγκέφαλος που είναι το πλέον ευαίσθητο όργανο στην έλλειψη οξυγόνου υφίσταται τα πρώτα συμπτώματα της δηλητηρίασης από το CO με  ζάλη, που καταλήγει σε λιποθυμία και τελικά στον θάνατο από ασφυξία. Το χαρακτηριστικό των δηλητηριάσεων από μονοξείδιο του άνθρακα είναι το έντονο κερασέρυθρο χρώμα που αποκτά το σώμα του θύματος και είναι εμφανέστατο στο πρόσωπό του.

Ο βαθμός βαρύτητας της δηλητηρίασης ενός οργανισμού από το CO καθορίζεται από το ποσοστό της αιμοσφαιρίνης που έχει μετατραπεί σε καρβοξυαιμοσφαιρίνη (% Hb CO).

Γενικά, επίπεδα 15-20% Hb CO θεωρούνται σε κάποιο βαθμό ανεκτά από τον ανθρώπινο οργανισμό. Από τα όρια αυτά και πάνω αρχίζουν τα προβλήματα.

 Σε περιπτώσεις δηλητηρίασης που το ποσοστό δεσμευμένης αιμοσφαιρίνης δεν ξεπερνά το 40% Hb CO τα συμπτώματα υποχωρούν και εξαφανίζονται χωρίς να χρειαστεί κάποια θεραπεία, αν το θύμα αρχίσει να αναπνέει καθαρό αέρα.

Για ποσοστά 40 έως 60% Hb CO το θέμα περιέρχεται σύντομα σε κατάσταση κώματος και είναι απαραίτητη πλέον η άμεση χορήγηση καθαρού οξυγόνου.

Για ποσοστά μεγαλύτερα από 60% Hb CO το θύμα περιέρχεται σε κατάσταση έντονης στέρησης οξυγόνουκαι έχει πιθανότητες να επιβιώσει μόνο μετά την άμεση χορήγηση καθαρού οξυγόνου ενώ είναι πλέον πολύ πιθανή και η μόνιμη εγκεφαλική βλάβη .

Αξίζει να σημειωθεί ότι στους καπνιστές τό επίπεδο καρβοξυαιμοσφαιρίνης μπορεί να φτάσει το 15%. Το επίπεδο αυτό αντιστοιχεί με το να ζει κανείς σε  μια ατμόσφαιρα που περιέχει μόνιμα μια συγκέντρωση CO περίπου 100 ppm.